Sokobanja
Tvrđava Soko grad
Zaštićen spomenik kulture od velikog značaja, na listi Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture pod brojem SK 211.
TvrđavaSoko gradSokobanja
Gde se nalazi
Utvrđeni Soko Grad je podignut na nepristupačnom uzvišenju u kanjonu reke Moravice, 2 km jugoistočno od Soko Banje.
Istraživanja
Istraživački i konzervatorski radovi obavljani 1980, 1981. i 1982. godine, u organizaciji Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš.
U južnom delu utvrđenja, između cisterne i južnog bedema, otkrivena je veća popločana površina preko koje je bio sloj sive smonice. Na istočnom delu ove površine bilo je ognjište popločano opekom sa debelim slojem pepela i gareži.
Istorijat
Utvrđenje je građeno krajem 13. i početkom 14. veka, kratko je korišćeno i već 1412. osvojio ga je i razrušio odmetnik Musa. Od sledeće godine, Turci gospodare ovom tvrđavom. Najraniji pomen Soko Grada u istorijskim izvorima je u delu Konstantina Filozofa, u 15. veku, upravo povodom turskog osvajanja tvrđave. U 17. veku, tačnije 1689. godine, grad osvajaju Austrijanci i Srbi, posle povlačenja Austrijanaca, ponovo potpada pod tursku vlast.
Tokom 1808. grad je zauzeo hajduk Veljko, iako utvrđenje više nije imalo strateški značaj. Posle tog osvajanja, utvrđenje je napušteno i počelo je da se ruši.
Opis
Utvrđenje ima osnovu nepravilnog oblika prilagođenu konfiguraciji terena. Čine ga dve celine: Gornji i Donji grad.
Gornji grad je zapravo tvrđava na stenovitom grebenu i odvojen je od Donjeg grada. U Gornjem gradu se nalazi najviša četvorougaona kula oko koje je dublji rov. Na bedemu su još dve pravougaone kule, nešto niže, povezane dužim zidom sa otvorima za topove. Bedemi utvrđenja su zidani pritesanim kamenom vezanim krečnim malterom pravljenim od negašenog kreča. Solidno zidani, još uvek odolevaju zubu vremena.
Kroz donju kulu se ulazilo u Gornji grad. Unutar grada je očuvana cisterna za vodu usečena u stenu, sa svodom od kamena. U njoj su otkrivene cevi za dovod kišnice. Donji grad je zidan na znatno pristupačnijem terenu, manje je sačuvan; raznim razaranjima su odoleli samo delovi bedema, četvorougaona kula i glavna kapija.
Narodno predanje
Postoji verovanje da je Soko Grad nazvan po sokolarima koji su u srednjem veku dresirali sokolove i njima plaćali dažbine.
Julka Kuzmanović Cvetkovićarheološkinja