Kastrum Pontes, Kladovo, Borski okrug
Trajanov most, Kastrum Pontes
Zaštićen spomenik kulture od izuzetnog značaja, u Centralnom registru Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture pod brojem AN 44
Trajanov mostKastrum Pontes, opština Kladovo, Borski okrug
Gde se nalazi
Ostaci Trajanovog mosta na Dunavu i kastruma Pontes nalaze se 5 km nizvodno od Kladova, kod sela Kostol.
Mesto za izgradnju mosta je bilo uslovljeno prirodnim karakteristikama terena. Dunav je na ovom delu bio miran i plitak a korito reke peskovito. I danas je na terenu vidljiv trag skretanja toka Dunava kako bi se most gradio na suvom.
Istraživanja
Od Trajanovog mosta na Dunavu, nekadašnjeg svetskog čuda, dvadeset okrnjenih stubova se moglo videti u rečnom toku još 1856.g. Kako su stubovi otežavali plovidbu Dunavom, Međunarodna komisija za Dunav je 1906.odlučila da uništi dva stuba. Godine 1932. su locirani ostaci 16 stubova. Pedesetak godina kasnije, još 4 stuba je odnela voda, ostalo je 12.
Arheološka istraživanja i konzervatorski radovi na nekadašnjem Trajanovom mostu su obavljani počev od 1979.godine u okviru a izgradnje Hidroelektrane „ Đerdap II“. Arheološkim istraživanjima utvrđenja Pontes je otkriven plan utvrđenja, raspored bedema i kula, a kroz pregradnje na kastrumu su potvrđene promene u rimskoj vojsci početkom IV veka.
Podvodna istraživanja Trajanovog mosta su rađena 2003.g. upotrebom savremene tehnike i snimanjem podvodnim kamerama. Zabeleženi su ostaci mosta, uočene su dobro očuvane drvene talpe, kameni blokovi i drveni šipovi. Definitivno je utvrđena tačna dužina mosta nad vodom – 1097,5m.
Istorijat
Trajanov most preko Dunava je podignut 103-105.godine, po projektu sirijskog arhitekte Apolodora iz Damaska. Spajao je Kostol na desnoj i Turn Severin na levoj obali Dunava.
Most je predstavljao deo priprema za drugi pohod na Dačane i konačno osvajanje provincije Dakije, današnje Rumunije. Godinu dana po završetku mosta, Trajan (98-117) je krenuo put Dakije i 106.godine je porazio dačkog kralja Decebala a Dakiju učinio rimskom provincijom. Plen koji su poneli u Rim iznosio je 331 tona srebra i 165 tona zlata. U Rimu se slavilo 123 dana.
Iako je Trajanov most gotovo hiljadu godina bio najduži sagrađeni most, nije dugo korišćen. Jedna verzija kaže da ga je porušio Trajanov naslednik Hadrijan (117-138), druga, da se sam urušio posle dvadesetak godina (?), treća, da ga je porušio car Aurelije (270-275), posle gubitka provincije Dakije.
Za vreme zidanja mosta, zarad njegove odbrane, podignuti su vojni logori, Pontes na desnoj i Drobeta na levoj obali. Utvrđenje Pontes je bilo gotovo kvadratnog oblika i imalo je značajnu funkciju na liniji dunavskog limesa
Na prostoru utvrđenja kao i izvan zidina, formirano je tokom X veka srednjevekovno naselje uz koje je nastala nekropola. Otkrivena su čak tri sloja naselja IX-X, XI-XII v, i XIVv.
Opis
Na obalnom delu, u selu Kostol su sačuvana četiri stuba nekadašnjeg mosta, povezana lukovima. Kako bi bili zaštićeni od visokog vodostaja Dunava, ostaci konzerviranih stubova Trajanovog mosta su zaštićeni zagatom. Na ovim stubovima se vidi način zidanja opekom, oblaganje stubova kamenim blokovima.
Ukupna dužina mosta s portalima je bila 1133,90 m, a deo koji je bio iznad korita reke – 1071m, širina mosta je iznosila 14,5m. U rečnom koritu je bilo 20 stubova na 56,5m razdaljine, između stubova je bila rešetkasta drvena konstrukcija. Stubovi dimenzija 18-19m h 33-34m su bili dužinom upravni na tok reke, a bili su oblikovani tako da se kljunastim dodacima sa prednje i zadnje strane umanjuju pritisak vode. Temelji stubova su rađeni od tvrdog krečnog maltera a zidani su opekom i tesanicima. Stubovi su, zarad ojačanja, imali drvenu armaturu, tzv.roštilj od poprečno i uzdužno postavljenih drvenih greda.
Projektom Ministarstva kulture Republike Srbije, planirano je se na mestu nekadašnjeg mosta napravi hologram kako bi posetioci mogli da vide izgled mosta preko reke.
Narodno predanje i verovanje
Do današnjih dana je ostala priča "U cara Trojana kozje uši", verovatno prenošena vekovima s kolena na koleno. Trajan je za svoje vladavine uspostavio sistem carina i poreza, započeo eksploataciju rudnih bogatstava u provincijama. Kovao je novac sa svojim likom, postoje njegove biste što neke istoričare navodi na zaključak da je bio egocentričan. Pokorena ilirska plemena su plaćala globe, regrutovana u rimsku vojsku pa je moguće da je u znak osvete nastala priča o caru s kozjim ušima.
Julka Kuzmanović Cvetkovićarheološkinja