Tvrđava Kupinik, Kupinovo, Opština Pećinci, Sremski okrug
Tvrđava Kupinik
Zaštićen spomenik kulture od velikog značaja, u Centralnom registru Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture pod brojem SK 1264
Tvrđava KupinikKupinovo, Opština Pećinci, Sremski okrug
Gde se nalazi
Tvrđava Kupinik se nalazi u selu Kupinik, u Donjem Sremu koji se još naziva Podlužje. Sagrađena je na malom ostrvu, u mrtvaji kraj reke Save, koja je danas poznata kao rezervat prirode, Obedska bara. Najkraći put od Beograda do Kupinika ide preko Surčina i dug je 46 km. Do Kupinika se može doći i preko mosta u Obrenovcu, ako se dolazi sa područja južno od Save. No, najvažniji pristup je svakako sa autoputa E-70, Beograd-Batrovci, krak Koridora 10.
Istorijat
Najstariji pomen grada Kupinika su dve povelje ugarskog kralja Žigmunda, iz druge polovine 14.veka (1387. i 1388.g.). Podignut je kao vojno - granično utvrđenje na granici Ugarske i Srbije. Već početkom 15.veka Stefan Lazarević dobija od mađarskog kralja Sigismunda Kupinik koji postaje sedište Brankovića. Tad je tvrđava ojačana, pogotovo su bedemi prerađeni kako bi se obavile pripreme za rat s Turcima. Bedemi su dobili topovske kule, severna je imala osnovu šestougaonika a istočna je imala osnovu osmougla.
Posle smrti Stefanove, Đurađ Branković je nasledio i tvrđavu Kupinik koje se razvija kao pogranično mesto pogodno za vojnu kontrolu a i trgovinu. Padom Smedereva, 1459.g. Kupinik je postao poslednja prestonica srpskih despota, prestoni grad poslednjih Brankovića.
Posle smrti despota Đurđa, Kupinik ponovo preuzima ugarski kralj.
Porušio ga je Sultan Sulejman koji je u svom pohodu na Beograd 1521.porušio i druge savske tvrđave.
Istraživanja
Tvrđava Kupinik nije arheološki istražena. Površinski nalazi arheološkog materijala ukazuju da je tu možda postojala rimska-kasnoantička tvrđava a pronađene kamene alatke sugerišu da je naselje na tom mestu postojalo još u neolitu.
Arheološka istraživanja započeta 2021.g. imaju za cilj otkrivanje i proučavanje Kupinika, kako bi se u saradnji s opštinom Pećinci tvrđava istražila i obnovila.
Plan detaljne regulacije arheološkog lokaliteta „Tvrđava Kupinik“ načinjen je 2016.g. i njime je do detalja osmišljeno istraživanje, obnavljanje i vraćanje života u tvrđavu kroz različite kulturno istorijske i turističke sadržaje.
Opis
Utvrđenje ima oblik nepravilnog četvorougla dimenzija 57h57m, na uglovima su bile isturene kule, svaka različitog oblika. Danas su zapravo sačuvani nadzemni ostaci tri ugaone kule. Ulaz u tvrđavu, na severoistočnom bedemu štiti peta kula. Najbolje očuvana je osmougaona, severna kula čija visina trenutno iznosi 8m a pretpostavka je da su kule bile duplo više, čak 16m. Bedemi visine 8m su zidani lomljenim kamenom a spolja su obloženi opekom. Oko bedema je iskopan rov dubine 3m i širine gotovo 17 metara koji je grad štitio od napadača. Kako je utvrđeni grad sa svih strana bio opasan vodenim rovom, do glavne kapije je prilaz sa kopna bio moguć jedino preko pokretnog mosta.
Kupinik je razoren neposredno pošto je Sulejman I Veličanstveni osvojio Beograd a zatim zauzeo čitav Srem. Grad posle toga nije obnavljan.
Despot Đurađ je između 1455. i 1457. g. sagradio dvorsku crkvu posvećenu sv.Luki pored utvrđenja, do nje se iz grada stizalo mostom. To je najstarija pravoslavna crkva u Vojvodini i u njoj su 1486.položene mošti despota Stefana Brankovića. Oko crkve se kasnije formiralo naselje Kupinik, kao podgrađe srednjevekovnog grada, širilo se prema severoistoku, oceditim delom terena.
Red Zmaja i zmajeviti junaci
Kupinik je kao zalog prijateljstva junaka reda zmaja ugarski kralj darovao 1402.godine, posle bitke kod Angore, Despotu Stefanu Lazareviću. Pod rukovodstvom Stefanovog vazala, Radiča Postupovića, grad je bio važan centar „reda Zmaja“, saveza kojeg su hrišćanski vladari formirali zarad zajedničke borbe protiv Osmanlija. Godine 1476. u svom pohodu na Šabac, despotu Stefanu, junaku reda zmaja, pristupio je transilvanski Vojvoda Grof Vlad Tepeš Drakul.
Stari despot Đurađ Branković je nakom Stefana 1427.g. dobio Kupinik i često je tamo boravio. U njemu su stolovali Zmaj Ognjeni Vuk (Vuk Branković), despotica Angelina sa sinovima Đorđem i Jovanom kao i zadnji despot Stefan Berislavić.
Julka Kuzmanović Cvetkovićarheološkinja