Manastir Blagoveštenje, Gornjačka klisura, Žagubica, Braničevski okrug
Manastir Blagoveštenje
Zaštićen spomenik kulture od velikog značaja, u Centralnom registru Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture pod brojem SK 542.
Manastir BlagoveštenjeGornjačka klisura, Žagubica, Braničevski okrug
Gde se nalazi
Manastir Blagoveštenje je sagrađen visoko iznad desne obale Mlave, na ulazu u Gornjačku klisuru, na 15 km udaljen, idući iz Petrovca na Mlavi. Smešten je u potkapini, na malom prostoru koji je kaskadno zidanim potpornim zidovima izdeljen na tri nivoa. Izdaleka se prepoznaje po zazidanoj pećini sa nekoliko otvora za prozore i vrata.
Prilaz manastiru je, sve do druge polovine XIX veka, bio težak pošto je uzani put išao uz samu reku. Kad bi reka Mlava nadošla, bio bi potpuno odsečen od spoljnog sveta.
Istorijat
Manastir poznat kao Blagoveštenje Gornjačko sagrađen je u drugoj polovina XIV i početkom XV veka. Bio je jedan od najistaknutijih manastira toga vremena na prostoru Braničeva a gradnja se vezuje za Despota Stefana Lazarevića.
U istorijskim izvorima stoji da je Blagoveštenje bilo stecište učenih monaha, da su tu prepisivane svete knjige. U jednom zapisu iz 1428.g. pominje se inak Radoslav koji je u manastiru prepisivao bogoslužbene knjige. Poslednji put, manastir Svetog Blagoveštenja na Mlavi, u izvorima se pominje 1628.godine, u zapisu o patrijarhu Pajsiju. Porušen je u turskoj najezdi krajem XVII veka.
Istraživanja
Čitav prostor koji zahvata manastirski kompleks je arheološki istražen 1979. do 1981.godine a uporedo su rađeni konzervatorski i restauratorski radovi.
Tokom istraživanja je u središtu oltarske apside otkrivena dvodelna časna trpeza, isklesana od kamena. U unutrašnjosti crkve je pronađeno nekoliko komada dekorativne kamene plastike a na podu spoljne priprate delovi velike kamene rozete.
Opis
Crkva Blagoveštenja je u osnovi bila tipičan moravski trikonhos datovan u kraj XIV veka, osnove sažetog upisanog krsta sa kupolom, sa pripratom na zapadu. Crkva je bila duga 12,5 m a široka 5,5m. U zidu istočne apside je bila polukružna niša sa funkcijom katedre episkopalis, mesta na kojem sedi vladika tokom Liturgije. Unutrašnjost crkve je bila živopisana, pod je bio popločan opekama. Zidano je lomljenim kamenom vezanim krečnim malterom i tesanicima sige. Od arhitektonske plastike je sačuvan samo komad lučnog nadvratnika ukrašen reljefonim motivom prepleta.
Danas su od crkve ostali samo urušeni zidovi, odronjena je južna polovina crkve. Očuvan je severni zid visine oko 4 m, malter je potpuno opao.
U okviru manastira Blagoveštenje, otkrivena je trpezarija, pekara, peć za pečenje grnčarije, sve ono što je bilo potrebno manastirskom bratstvu. Ceo kompleks je bio utvrđen zidinama koje su delimično očuvane.
U pećini, istočno od crkve je sazidana isposnica u tri nivoa, naslonjena na stenu.Ulaz u isposnicu je bio na 3-4m iznadd nivoa terena a na zidu je bilo 6 prozorskih otvora. U isposnici je, po narodnom predanju, živeo sv.Grigorije Sinait.
Julka Kuzmanović Cvetkovićarheološkinja