Vrdnička kula, Irig, Sremski okrug
Vrdnička kula
Zaštićen spomenik kulture od velikog značaja, u Centralnom registru Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture pod brojem SK 1289.
Vrdnička kulaIrig, Sremski okrug
Gde se nalazi
Vrdnička kula, ruševine nekadašnjeg utvrđenog grada Vrdnika, nalazi se na južnim padinama Fruške gore na 400 m nadmorske visine, 15 km južno od Novog Sada.
Istorijat
Utvrđeni grad Vrdnik se prvi put se u mađarskim izvorima pominje 1315.g. kao Rednak, Rednuk ili Regnicz. Koju godinu kasnije, 1329.g. se pominje kao vašarište; oko 1437.g. spominje se kao Castrum Rednek koji pripada Kaločko-bačkoj nadbiskupiji a 1437.g. je u dokumentima zapisan kao sedište županije Sirmijum.
Vrdnik je stradao 1526.g. prilikom turskog osvajanja Srema.
Istraživanja
Malo pre Drugog svetskog rata su rađena iskopavanja ispred ulazne kule. Rudolf Šmit je otkrio ostatke bedema podgrađa dužine oko 200m i širine 80-90 m. Ostaci zida su otkriveni uz jugoistočni ugao ulazne kule te se smatra da je zid podgrađa tu počinjao.
Na prostoru grada su nalaženi predmeti iz doba rimske dominacije na ovim prostorima, iz vremena tetrarhije i cara Proba (276-282) koji je stolovao u Mitrovici (Sirmium-u). Pretpostavljalo se da je ovde prvobitno utvrđenje, verovatno iz strateških razloga, podignuto još u vreme Rimljana, kao predstraža samoj Mitrovici. Međutim, arheološka istraživanja započeta 2015.godine pokazala su da, bar zasad, rimskog sloja na ovom prostoru nema a da utvrđenje i kula potiču iz XIV veka.
Opis
Nekadašnji grad je imao bedeme oblika izduženog polukruga, sa ravnom stranom prema zapadu. Na istočnom delu bedema je bila ulazna kapija. Kapiju je štitila kula, sa unutrašnje strane pravougaone a spolja zaobljene osnove. Na očuvanom delu južnog zida i do danas su sačuvana ojačanja, polukružni kontrafori.
U unutrašnjosti utvrđenja je i danas dominantna Donžon kula podignuta na steni. Kula ima osnovu oblika blago razvučenog polukruga sa ravnim zapadnim zidom. Kula je imala prizemlje i tri sprata, ukupna visina je bila 18m a svaki sprat je bio visine gotovo 4m. Uglovi kule su zidani krupnim kamenim blokovima a zidovi su od kamena različitih dimenzija, ponekad su se smenjivali u redovima krupniji i sitniji kameni blokovi. Za zidanje je povremeno korišćena opeka, ima mišljenja da je korišćena kasnije, za popravke zidova.
Ulaz u kulu je bio na prvom spratu, posred ravnog zida. Dovratnici, očuvani levi i deo desnog, su bili od kamenih blokova dimenzija 0,4h0,4m. Ispred vrata su vidljivi nosači za pokretno stepenište kojim se ulazilo u kulu. Sa leve strane ulaza u kulu, u zidu je sačuvano stepenište koje pod uglom od 450 vodi do drugog sprata. Širina stepeništa je 1,06m, debljina unutrašnjeg zida 0,7m a spoljašnjeg 0,8m. Svod kapije i stepenište u zidu su od crvene opeke formata 12h28h5cm. Do trećeg sprata su verovatno vodile drvene stepenice.
Naspram ulaza u kulu je veći prozorski otvor. Na drugom spratu, južno od prozora, na prvom spratu je otvor za prozor oivičen opekom. U uglu drugog sprata je otvor za dimnjak a nazire se i trag peći.
Julka Kuzmanović Cvetkovićarheološkinja