Hajduk Veljkova barutana, Negotin, Opština Negotin, Borski upravni okrug
Hajduk Veljkova barutana
Zaštićen spomenik kulture od velikog značaja, u Centralnom registru Republičkog zavoda za zaštitu spomenika kulture pod brojem SK 223.
HAJDUK VELjKOVA BARUTANANegotin, Borski upravni okrug
Gde se nalazi
Hajduk Veljkova barutana se nalazi u samom centru Negotina, u porti nove crkve Svete Trojice.
Istorijat
Barutana koja se svojim nazivom vezuje za Hajduk Veljka- legendarnog Veljka Petrovića (1780-1813), hajduka i junaka Prvog srpskog ustanka (1804-1813) je podignuta upravo za čuvanje baruta koji je korišćen za odbranu od Turaka, tokom Prvog srpskog ustanka. Upravo je Hajduk Veljko utvrdio Negotin i organizovao odbranu od Turaka. Godine 1813. u leto, Turci su napali Negotin sa 16000 vojnika. Hajduk Veljko je predvodio 3000 ustanika koji su odolevali dvadesetak dana. Hajduk Veljko je poginuo a grad su osvojili Turci.
Opis
Barutana je nekad bila deo utvrđenja „Baba Finka“ koje je porušeno 1833. i ovo je jedini sačuvani ostatak. Utvrđenje je zahvatalo prostor sadašnje zgrade Skupštine opštine Negotin, crkvene porte, gimnazije i nekoliko obližnjih ulica – današnji centar grada. To je, zapravo, više bila kula osmatračnica, sagrađena od drveta, na više nivoa. Sa vrha je Hajduk Veljko posmatrao negotinsko polje, očekujući Turke.Namena građevine je uslovila graditeljsko rešenje; zarad čuvanja baruta građevina je ukopana u zemlju. Zidana je tesanim kamenim blokovima, zasvedena poluobličastim svodom, sa krovom na četiri vode i pokrivena ćeramidom. Jedini ukras je venac od pet redova opeke ispod krova, od kojih su u dva srednja reda opeke ukoso postavljene. Ulaz je zatvoren masivnim drvenim vratima a mali prozor ispod krova, kroz koji je dopirala svetlost, zaštićen je rešetkama.
Građevina je sačuvala autentičan izgled do današnjih dana.
Datovanje
Barutana je podignuta početkom ustanka, 1804.godine i bila je u funkciji do 1813.godine.
Hajduk Veljko
Veljko Petrović (1780-1813), u narodu poznatiji kao Hajduk Veljko, važi za jednog od najvećih junaka Prvog srpskog ustanka. Od samog početka je bio sa ustanicima, istakao se u borbama oko Banje i Varvarina. Bio je u četi Stanoja Glavaša, vojvoda je postao 1811.godine kad je došao u Negotin. Posle prvih sukoba s Turcima, početkom 1813. sa konjicom je Veljko prodro do Vidina. Međutim, Turci su krenuli na Krajinu s velikom vojskom. Početkom jula, u prvom većem boju, Veljko je s vojskom potukao Turke kod sela Bukovča. Nekoliko dana kasnije, Turci su krenuli na Negotin. Jedva 3000 Veljkovih vojnika suprotstavilo se turskoj vojsci petostruko brojnijoj. Odolevali su 18 dana, pričalo se da je u Negotinu sve metalno-čak i tanjiri i kandila, topljeno i pretapano u municiju kojom su punjeni topovi. Devetnaestog dana odbrane, 18.jula 1813, braneći Negotin, herojski je poginuo hajduk Veljko. Brat ga je sahranio kraj negotinske crkve. Ostao je njegov životni moto: Glavu dajem, Krajinu ne dajem“.
Hajduk Veljko je u Negotinu živeo s drugom ženom, Čučuk Stanom. Imao je konja Kušlju koji je s njim ušao u legendu. A legenda kaže da je Veljko pred Turke polazio u svečanom odelu, naoružan kuburama i pištoljima, s krivom sabljom na grudima, praćen muzikantima.
Muzej Hajduk Veljka u Negotinu je otvoren 1997. u kući kneza Todorčeta, zidanoj 60-tih godina 19.veka.
Julka Kuzmanović Cvetkovićarheološkinja